Propozycja standardów w rehabilitacji medycznej - Strona domowa dr n. med. Marka Krasuskiego
Menu główne:
Propozycja standardów w rehabilitacji medycznej
Artykuły, opinie
WYTYCZNE
Krajowego Konsultanta w Dziedzinie Rehabilitacji Medycznej
W SPRAWIE ORGANIZACJI I POSTĘPOWANIA
W REHABILITACJI MEDYCZNEJ
z dnia 13 kwietnia 2010 r.
Rehabilitacja jest nieodzowną składową rozwoju medycznego i socjalnego każdego nowoczesnego kraju. Rehabilitacja oznacza zespół działań, którego celem jest przywrócenie lub kształtowanie u człowieka z niepełnosprawnością utraconych optymalnych funkcji biologicznych, rodzinnych i społecznych.
Tak rozumiana definicja rehabilitacji odnosi się do osób, które urodziły się zdrowe i pełnosprawne i utraciły swoją sprawność i optymalne funkcjonowanie w wyniku urazu, choroby, starzenia się ustroju czy zdarzenia prowadzącego do niepełnosprawności. W stosunku do dzieci nowonarodzonych z niepełnosprawnością należy używać zamiast „rehabilitacji” określenia „proces usprawniania”.
Rehabilitacja powinna umożliwić szybki powrót osoby z niepełnosprawnością do rodziny i całego społeczeństwa. Osiągnięcie tego celu możliwe jest poprzez realizację zadań rehabilitacji leczniczej, zawodowej i społecznej. Motorem rehabilitacji społecznej i zawodowej staje się wieloaspektowa, wczesna, kompleksowa rehabilitacja medyczna (lecznicza).
Pod pojęciem rehabilitacji medycznej rozumie się proces leczenia, który umożliwia przyspieszenie procesu naturalnej regeneracji i zmniejszenia fizycznych i psychicznych następstw choroby. Stały rozwój nowoczesnych technik diagnostycznych, leczniczych, stała kontrola procesu leczniczego, regeneracyjnego pozwala na ograniczenie skutków trwania choroby. Rehabilitacja lecznicza musi stymulować cały proces leczniczy głównie poprzez aktywność ruchową i psychiczną.
Podstawą rehabilitacji, a zwłaszcza trwałych uszkodzeń morfologicznych lub utraty funkcji organizmu są elementy kompensacyjne i adaptacyjne.
Odpowiednio sterowane lub wykorzystane kompensacja i adaptacja umożliwiają uzyskanie jak najbardziej optymalnego wyniku końcowego leczenia. Za najważniejsze w procesie adaptacyjnym uważa się uzyskanie samodzielności życiowej tej szeroko rozumianej, a więc zarówno w czynnościach dnia codziennego, jak i czynnościach zawodowych, społecznych i rodzinnych. Adaptacji, czyli przystosowaniu podlega sfera duchowa (umysłowa) i organiczna człowieka.
W realizacji procesu rehabilitacji wykorzystuje się szereg specjalistycznych metod i technik. Głównie to zabiegi fizjoterapeutyczne, które obejmują kinezyterapię, masaż oraz fizykoterapię, wykorzystuje się także metody hydrobalneologiczne, uzdrowiskowe oraz metody specjalne stworzone dla leczenia niektórych chorób, ze stosowaniem indywidualnych technik opracowanych autorsko przez specjalistów fizjoterapii i lekarzy. Uzupełnieniem powyższych działań leczniczych jest psychoterapia, terapia logopedyczna i terapia zajęciowa.
Rehabilitacja realizuje zasadę leczenia człowieka, a nie jego chorego narządu, czy choroby.
Istotnym działaniem rehabilitacji społecznej jest doprowadzanie do pełnej integracji osób sprawnych i niepełnosprawnych. Osoby z niepełnosprawnością muszą mieć równe szanse w funkcjonowaniu rodzinnym, społecznym i zawodowym, takie jak mają osoby sprawne.
§ 1. Wytyczne określają organizację i sposób postępowania oraz procedury medyczne w dziedzinie rehabilitacji medycznej, w zakresie następujących świadczeń zdrowotnych, udzielanych w zakładzie opieki zdrowotnej przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie rehabilitacji medycznej, lub posiadającego tytuł specjalisty w rehabilitacji medycznej zwanego dalej "lekarzem specjalistą", lekarza posiadającego I stopień specjalizacji w zakresie rehabilitacji medycznej zwanego dalej „specjalistą I-go stopnia”, a także lekarza będącego w trakcie specjalizacji w dziedzinie rehabilitacji medycznej:
1) badanie dla potrzeb rehabilitacji, weryfikację i uzupełnienie diagnostyki,
2) budowanie programu kompleksowego leczenia usprawniającego,
3) nadzorowanie procedur fizjoterapeutycznych,
5) wykonywanie prób wydolnościowych i ich ocena (testy wysiłkowe, spirometria, testy funkcjonalne),
6) aktywne uczestnictwo w rehabilitacji rodzinnej, społecznej i zawodowej,
4) leczenie bólu, niezależnie od jego przyczyny.
§ 2. W ośrodkach, w których udzielane są świadczenia zdrowotne w zakresie rehabilitacji medycznej, powinny być utworzone stacjonarne oddziały rehabilitacji, lub/i dzienne oddziały rehabilitacji, poradnie rehabilitacji a w razie, gdy placówki takie nie zostaną utworzone, zadania z tego zakresu wykonywane są w ramach konsultacji lekarza specjalisty w strukturach innych oddziałów, w zakresie rehabilitacji podstawowej wczesnej.
§ 2. 1. Rehabilitacja jest integralną częścią leczenia. Rehabilitacja podstawowa wczesna realizowana jest w oddziałach szpitalnych, gdzie wykonywana jest diagnostyka i leczenie podstawowe (Ryc.1). Lekarz specjalista rehabilitacji służy tu konsultacją w zakresie realizacji procedur wczesnej rehabilitacji. W oddziale podstawowego leczenia wdrażaniem programu podstawowej wczesnej rehabilitacji zajmuje się fizjoterapeuta. W przypadku braku konsultacji lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, procedury rehabilitacji podstawowej wczesnej zleca i kontroluje lekarz specjalista właściwy dla profilu danego oddziału.
(Ryc.1)
§ 2. 2. Rehabilitacja właściwa realizowana jest w oddziałach rehabilitacyjnych (Ryc.2). Ordynatorem, kierownikiem oddziału, poradni świadczącej usługi w zakresie rehabilitacji, jest lekarz specjalista rehabilitacji medycznej (specjalista rehabilitacji ogólnej, specjalista rehabilitacji ruchowej, specjalista rehabilitacji w chorobach wewnętrznych).
W rehabilitacji właściwej wyróżnia się:
a. rehabilitację właściwą wczesną
b. rehabilitację właściwą późną
Jednostkami strukturalnymi rehabilitacji właściwej wczesnej i późnej są:
· oddział rehabilitacji stacjonarnej
· oddział rehabilitacji dziennej
· ambulatorium
Stacjonarny Oddział Rehabilitacji poza oczywistą rolą diagnostyczno – leczniczą jest bazą dla realizacji edukacji podyplomowej dla specjalizujących się lekarzy w rehabilitacji medycznej, a także fizjoterapeutów, specjalizujących się w fizjoterapii.
Odziały takie stanowią też bazę szkoleniową dla potrzeb studentów wydziałów lekarskich i fizjoterapeutycznych.
(Ryc. 2)
§ 2. 3. Rehabilitacja późna realizowana jest w warunkach ambulatoryjnych, domowych i leczenia uzdrowiskowego (Ryc.3.). Rehabilitacja późna zawiera podstawy rehabilitacji społecznej i zawodowej. Podstawą wczesnej rehabilitacji społecznej są: rehabilitacja środowiskowa i w grupach samopomocy. Rehabilitacja późna inicjuje aktywność społeczną, rodzinną i zawodową.
§ 2. 4. Rehabilitacja późna obejmuje swymi działaniami chorych, osoby z niepełnosprawnością będące pod opieką hospicjów, ośrodków medycyny paliatywnej, zakładów opiekuńczych, zakładów opiekuńczo-rehabilitacyjnych, zakładów opiekuńczo-pielęgnacyjnych oraz ośrodków zajmujących się opieką nad chorymi w stanach wegetatywnych.
(Ryc.3)
§ 3. W szpitalu, powinien być ustalony przez kierownika zakładu, w porozumieniu ze specjalistą rehabilitacji medycznej, ordynatorami i innym lekarzami, sposób realizacji fizjoterapii na terenie całej jednostki organizacyjnej, podległości personalnej, nadzoru i odpowiedzialności w realizacji procedur fizjoterapeutycznych.
§ 4. W szpitalu, o którym mowa w § 2, proces rehabilitacji medycznej powinien być prowadzony przez lekarza specjalistę w dziedzinie rehabilitacji medycznej z możliwym współudziałem innych specjalistów w zależności od profilu procedur rehabilitacyjnych.
§ 5. W szpitalu, o którym mowa w § 2, w ramach oddziału rehabilitacji, innych jednostek organizacyjnych wyznaczane są miejsca, z zabezpieczeniem odpowiedniej aparatury dla ratowania i monitorowania zdrowia, gdzie wykonywane są testy wydolnościowe, testy funkcjonalne.
§ 6. Świadczenia zdrowotne w zakresie leczenia objawowego bólu prowadzone są w ramach oddziału rehabilitacji, poradni, specjalistycznego oddziału lub w formie konsultacji specjalistycznej. Jeśli jest to konieczne, w leczeniu farmakologicznym bólu wskazana jest współpraca z anestezjologiem.
§ 7. Świadczenia zdrowotne z zakresu rehabilitacji medycznej realizowane są dzięki interdyscyplinarnej pracy zespołowej. W skład zespołu rehabilitacyjnego wchodzą: lekarz specjalista w rehabilitacji medycznej (kierownik Zespołu), fizjoterapeuta (specjalista fizjoterapii, specjalista rehabilitacji ruchowej, mgr fizjoterapii, mgr rehabilitacji ruchowej, licencjat, technik fizjoterapii), pielęgniarka, psycholog kliniczny, pracownik socjalny, terapeuta zajęciowy, ergoterapeuta, a także w zależności od potrzeb, logopeda, pedagog specjalny, foniatra, surdologopeda, doradca zawodowy dla niepełnosprawnych, nauczyciel zawodu, i in.
§ 8. Ustala się w § 9-18 standardy postępowania i procedury medyczne bezpiecznego postępowania przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych w zakresie rehabilitacji medycznej.
§ 9. Ordynator lub inny lekarz kierujący oddziałem rehabilitacji medycznej, w porozumieniu z ordynatorami lub innymi lekarzami kierującymi innymi oddziałami szpitala, ustala wykaz procedur, badań laboratoryjnych, ewentualnych testów wydolnościowych niezbędnych do realizacji planowanego przyjęcia chorego na oddział rehabilitacji w ramach rehabilitacji podstawowej wczesnej, rehabilitacji właściwej i późnej.
§ 10. Ordynator, kierownik ośrodka rehabilitacyjnego lub inny lekarz rehabilitacji współuczestniczy przy ustalaniu warunków przyjmowania do rehabilitacji pacjentów z innych ośrodków leczniczych. Plan ten powinien uwzględniać zasadę nadrzędności dobra chorego, a w szczególności powinien być dostosowany do potrzeb wynikających ze stanu chorego, zakresu potrzebnej pomocy fizjoterapeutycznej, kompleksowości, wczesności i ciągłości procesu rehabilitacji.
§ 11. Lekarz rehabilitacji medycznej zapoznaje się z dokumentacją medyczną pacjenta, skompletowaną wraz z niezbędnymi wynikami badań laboratoryjnych przez lekarza kierującego, oraz przeprowadza badanie w celu zakwalifikowania pacjenta do rehabilitacji, zgodnie ze stanem zdrowia pacjenta i wskazaniami medycznymi. Lekarz rehabilitacji może zlecić dodatkowe badania i konsultacje niezbędne do zakwalifikowania pacjenta do dalszego leczenia usprawniającego.
§ 12. Niezbędne procedury i postępowanie w rehabilitacji medycznej:
1. Weryfikacja diagnostyki lekarskiej i jej uzupełnienie.
2. Ocena stanu funkcjonalnego.
3. Badanie dla potrzeb fizjoterapeuty.
4. Ocena stanu wydolności krążeniowo-oddechowej, wpływu innych chorób na proces leczenia usprawniającego.
5. Analiza badań dodatkowych, ewentualne ich rozszerzenie celem potwierdzenia rozpoznania klinicznego (weryfikacja rozpoznania).
6. Ocena dotychczasowego leczenia.
7. Ustalenie warunków rodzinnych, środowiskowych, zawodowych i socjalnych chorego.
8. Potwierdzenie/postawienie końcowego rozpoznania klinicznego.
9. Ustalenie celu rehabilitacji.
10. Ustalenie hierarchii ważności poszczególnych defektów i potrzeb chorego.
11. Ustalenie przypuszczalnych szans ich autokompensacji.
12. Ustalenie programu indywidualnej rehabilitacji.
13. Pomoc w realizacji mechanizmów kompensacyjnych i adaptacyjnych.
14. Ustalenie okresów obiektywizacji i oceny uzyskiwanej poprawy klinicznej i funkcjonalnej.
15. Ustalenie ewentualnych potrzeb w zakresie zaopatrzenia w sprzęt ortopedyczny, rehabilitacyjny i pomocniczy. Weryfikacja dotychczasowego zaopatrzenia.
16. Ustalenie potrzeb edukacji elementarnej i zawodowej.
17. Ocena warunków i potrzeb socjalnych chorego.
18. Ustalenie zasad i warunków dalszej opieki nad osobą z niepełnosprawnością w warunkach domowych i środowiskowych.
19. Edukacja najbliższej rodziny w zakresie podstawowych zasad pielęgnacji osoby z niepełnosprawnością, kontynuacja podstawowych ćwiczeń, zrozumienie istoty choroby (niepełnosprawności), określenie celu rehabilitacji i drogi, jaką ten cel będzie osiągany.
20. Ustalenie ewentualnych potrzeb, warunków rehabilitacji późnej.
§ 13. 1. Podczas realizacji procesu rehabilitacji właściwej w warunkach oddziału stacjonarnego, obchody lekarskie realizowane są codziennie, z weryfikacją aktualnego stanu chorego, akceptacją prowadzonego leczenia zarówno przez chorego jak i zespół rehabilitacyjny, z ewentualną modyfikacją procesu usprawniania. Co najmniej raz w tygodniu odbywa się obchód z udziałem ordynatora, po którym odbywa się narada zespołu leczącego, w której wytycza się kolejne cele, zadania, hierarchie ważności, podsumowane są dotychczasowe osiągnięcia uzyskane w rehabilitacji, oceniane są trudności realizacji procesu usprawniania i wytyczany jest program dalszego leczenia. W naradzie biorą udział: lekarze leczący, fizjoterapeuci, psycholog, pielęgniarka oddziałowa, pracownik socjalny, terapeuta zajęciowy oraz inne osoby w zależności od potrzeb. Pożądane jest, by w obradach zespołu leczącego w początkowej fazie leczenia i u jego końca uczestniczył chory, który jest podmiotem rehabilitacji medycznej.
§ 13. 2. Podczas realizacji procesu rehabilitacji właściwej w warunkach oddziału dziennego, wizyty lekarskie realizowane są co najmniej dwa razy w tygodniu. W okresie początkowym terapii odbywa się narada zespołu rehabilitacyjnego celem ustalenia celu, warunków, hierarchii ważności procesu rehabilitacji. W okresie końcowym leczenia odbywa się ponownie narada zespołu rehabilitacyjnego, podsumowująca proces rehabilitacji i ustala się cele i dalsze postępowanie w rehabilitacji późnej
§ 14. 1. Lekarz rehabilitacji ustala i nadzoruje proces fizjoterapii.
§ 15. Lekarz będący w trakcie specjalizacji, w rehabilitacji medycznej może wykonywać obowiązki lekarza specjalisty, jeżeli jego praca jest bezpośrednio nadzorowana przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie rehabilitacji medycznej. W trzecim roku szkolenia lekarz specjalizujący się w rehabilitacji medycznej może wykonywać samodzielnie procedury konsultacyjne, kwalifikujące do rehabilitacji z obowiązkiem zdawania raportu z wykonanych czynności przed swoim kierownikiem specjalizacji lub/i ordynatorem/kierownikiem poradni, lub oddziału rehabilitacji.
§ 16. Proces fizjoterapii prowadzony jest przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę, który otrzymuje zlecenie na realizację poszczególnych procedur od lekarza prowadzącego.
§ 17. Obsługi sprzętu do fizykoterapii dokonuje fizjoterapeuta.
§ 18. Fizjoterapeuci pracują w zespole fizjoterapeutycznym pod kierunkiem koordynatora. Koordynatorem zespołu fizjoterapeutów jest magister fizjoterapii specjalista fizjoterapii (dawny specjalista rehabilitacji ruchowej).
§ 19. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu rehabilitacji właściwej w oddziałach stacjonarnych rehabilitacji ustala się następujące standardy wyposażenia oddziału i procedury medyczne:
1) gdzie realizowane są procedury rehabilitacji wczesnej obecne są stanowiska do prowadzenia ciągłego monitorowania podstawowych funkcji życiowych i stosuje się wszelkie dostępne metody i techniki terapeutyczne, ze szczególnym uwzględnieniem farmakoterapii i wykonywania w trybie bieżącym potrzebnych badań dodatkowych,
2) udzielanie świadczeń zdrowotnych wymaga stałej obecności lekarza w oddziale,
3) rehabilitację medyczną prowadzi lekarz posiadający specjalizację II stopnia w dziedzinie rehabilitacji medycznej, a świadczeń zdrowotnych z zakresu rehabilitacji może udzielać lekarz posiadający specjalizację I stopnia w dziedzinie rehabilitacji medycznej lub lekarz będący w trakcie specjalizacji, jeżeli jego praca jest nadzorowana przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia,
§ 20. 1. Proces kompleksowej rehabilitacji chorych ma charakter interdyscyplinarny.
§ 20. 2. W razie, gdy stan pacjenta wymaga dalszego postępowania w innym zakresie niż rehabilitacja, leczenie przejmują inne oddziały szpitala lub szpital właściwy, a w przypadku zakończenia leczenia podstawowego, chory może być, jeśli wymaga tego sytuacja, ponownie kierowany na oddział rehabilitacji celem kontynuacji leczenia w poprzedniej lub nowej procedurze właściwej wczesnej rehabilitacji.
Dr n med. Marek Krasuski
Krajowy Konsultant w Dziedzinie Rehabilitacji
Strona główna | praca | KONSULTACJE | O ortopedii | O traumatologii | O rehabilitacji | Histroria rehabilitacji | Krótki słownik pojęć rehabilitacyjnych | Pojęcie niepełnosprawności | o mnie | Artykuły, opinie | Poradniki dla pacjentów | Niektóre wykłady | Strona 51 | Nasze podróże | Ogólna mapa witryny