O ortopedii - Strona domowa dr n. med. Marka Krasuskiego

--------------------------------------------------------------------------------

   Ortopedia to dział medycyny klinicznej i nauka zajmująca się rozpoznawaniem i leczeniem wad rozwojowych i nabytych zniekształceń i zaburzeń czynności narządu ruchu. Obejmuje cały okres życia ludzkiego. Ortopedia ma ścisły związek z m.in. biomechaniką, chemią, mechaniką. W zakres działania ortopedii wchodzą: wady wrodzone i rozwojowe powstające w życiu płodowym, po urodzeniu, w okresie wzrostu, rozwoju i starzenia się człowieka; zapalenia swoiste, nieswoiste i odczynowe narządu ruchu i ich następstwa; zniekształcenia i dysfunkcje po porażeniach wiotkich i spastycznych; następstwa urazów narządu ruchu; chorób nowotworowych narządu ruchu; następstwa zaburzeń hormonalnych, odżywczych i chorób układowych w obrębie narządu ruchu. Zrozumienie ortopedii zależy od opanowania zagadnień związanych z anatomią, fizjologią i patofizjologią narządu ruchu, prawidłowych i nieprawidłowych zjawisk biomechanicznych zachodzących w narządzie ruchu, zagadnień kompensacji (wyrównania, zastąpienia) kalectwa i utraconych czynności. Znajomość mechanizmów ruchowych pozwala na ich poprawienie, gdy zostaną uszkodzone zarówno na drodze leczenia zachowawczego jak i operacyjnego. Wiedza w zakresie etiologii, objawów i leczenia chorób narządu ruchu pozwala też na rozwój zasad profilaktyki w ortopedii. Rozpoznawanie wad i chorób ortopedycznych opiera się na badaniu klinicznym przy współudziale badań dodatkowych, głównie radiologicznych, scyntygrafii, jądrowego rezonasu magnetycznego, elektrodiagnostyki, histologicznych i biochemicznych. Ortopedia ma ścisły związek z traumatologią, czyli chirurgią urazową. To głównie traumatologia wpływała i wpływa na rozwój ortopedii w bardzo szerokim rozumieniu.

Do XX wieku zasłużonymi w ortopedii i traumatologii było jeszcze wielu; wśród nich: Joseph Lister (1827-1912), Jean-Martin Charcot (1825-1893), Theodor Kocher (1841-1917), Sir James Paget (1814-1899), Sir William Macewen (1848-1924) (twórca osteotomii), Richard von Volkmann (1830-1889) (opis patologii przykurczu i porażenia niedokrwiennego mięśni), Harold Bennett(1837-1907), Hugh Thomas (1834-1891), Sir William Arbuthnot Lane (1856-1938), Fritz de Quervain (1868-1940), Friedrich Trendelenburg (1844-1924), Louis Xavier Edouard Leopold Ollier (1830-1900) (pionier przeszczepów kostnych; pierwszy opis dyschodroplazji). Na rozwój ortopedii olbrzymi wpływ wywarł Wilhelm Conrad Rontgen (1845-1923), odkrywca promieni X i tym samym diagnostyki radiologicznej kości i stawów.

Rozwój radiologii rozpoczął nową erę rozpoznawania chorób kości. George Clemens Perthes rozpoznaje dzięki promieniom X i opisuje w 1914 jałową martwicę głowy kości udowej (dziś nazwaną ch. Pertesa), Na ortopedię XX w. szczególny wpływ wywarli: Robert Osgood (1873-1956), Albert Hoffa (1859-1907), Jacques Calve (1975-1954), Arthur T. Legg (1874-1939) (ch. Calve-Legg-Perthes), Russel A. Hibbs (1869-1932) (opisuje sposób usztywnienia kręgosłupa i leczenia operacyjnego skolioz), Sir Robert Jones (1855-1933), który w 1896 opisuje pierwszy raport o zastosowaniu promieni X, następnie wydaje k. "Urazy stawów" (1915), a następnie "Chirurgię ortopedyczną" pierwszy nowoczesny podręcznik omawiający diagnostykę i leczenie urazów układu kostnego. W 1927, Rosjanin M. J. Arinkin dokonuje punkcji mostka dla badań szpiku kostnego i zapoczątkowuje badania histopatologiczne chorób nowotworowych układu kostnego. Thomas Porter McMurray (1888-1949) wprowadza osteotomię kości udowej, a ponadto rozwija diagnostykę stawu kolanowego; Ricardo Galeazzi (1866-1952) rozwija leczenie skolioz oraz wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego u dzieci; opisuje charakterystyczny typ złamania przedramienia w 1934 r nazwanego później złamaniem Galeazzi'ego.

Poważny wpływ na rozwuj ortopedii dokonali preopagatorzy i twórcy współczesnych zasad gimanstyki leczniczej Heidenreich, Metzeger, H. Ling, G. Zander.

Odkrycie przez Sir Alexander Flemming pencilliny daje i w ortopedii nowy wymiar leczenia infekcji układu kostno-stawowego. Do wielkich ortopedów, którzy wpłynęli na jej rozwój po II Wojnie Światowej należy zaliczyć: Willis Campbella (1880-1941) zajmującego się przeszczepami kostnymi, leczeniem zmian zwyrodnieniowych stawów, autora fundamentalnych prac z zakresu ortopedii omawiających sposoby i techniki operacyjne; Sir Reginald Watson-Jones (1902-1972) autora podstawowej w chirurgii urazowej książki "Fractures and Joint Injuries" (1940), która wyznacza standardy leczenia aktualne po dzień dzisiejszy, Austin T. Moore (189-1963) wprowadził metalową protezę głowy kości udowej. W 1950, Sir John Charnley (1911-1982) wydaje książkę o leczeniu nieoperacyjnym złamań ("The Closed Treatment of Common Fractures"), wprowadza aktualny typ do dziś protezy stawu biodrowego, wykorzystywanego w leczeniu urazów i zmian zwyrodnieniowych biodra. Wprowadza protezy biodra z użyciem teflonu i wysokocząsteczkowego polyethylenu. Daje to początki dla dalszego rozwoju jednego z najbardziej rozwijającego działu ortopedii - endoprotezoplastyki.

Jednak już kilka wieków wcześniej polscy lekarze poświecali się ortopedii i chirurgii urazowej. Józef Struś (Strutius), żyjacy w latrach 1510-1568 zajmował się leczeniem deformacji szkieltowych i zmianami zapalnymi kręgosłupa. Ludwik Perzyna (1742-1812) opisuje w swoim dziele "Nauki cyrulickiej krótko zebranej części III" problematykę złamań, zniekształceń stóp, kręgosłupa i uszkodzeń ścięgien. Prof Andrzej Janikowski (1799-1864) zajmował się w swojej praktyce lekarskiej skrzywieniami kręgosłupa zasadami leczenia choroby Potta (gruźlicy kręgosłupa). Ludwik Bierkowski (1801-1860) jeden z pionierów polskiej chirurgii zakłada w Krakowie szkołę gimastyczną dla leczenia wad ciała oraz organizuje pierwszy w Polsce zakład ortopedyczny. Tomasz Drobnik (1858-1901) zajmował się rekonstrukcją narządu ruchu w porażeniach w przebiegu choroby Heinego Medina. Opublikował doniesienie o skutecznym przeniesieniu prostownika długiego palucha na długi prostownik palców osiagając stabilizację stopy u chorej na polio. Antoni Gabryszewski (1864-1917) rozpoczął jako pierwszy w swoim działniu lekarskim wyodrębniać ortopedię z chirurgii ogólnej. On też opublikował wiele prac dotyczących gimnastyki leczniczej.

Po II Wojnie Światowej oddziały ortopedyczne powstawały na bazie oddziałów urazowych. W Poznaniu reaktywowano od razu Klinikę Ortopedii, którą kierował przez wiele lat prof. Wiktor Dega. W 1948 r. powołano Klinikę Ortopedii w Warszawie na bazie Instytutu Urazowego. Kierownikiem Kliniki zostaje Prof. Adam Gruca. W 1952 roku Prof. Marian Garlicki organizuje Klinikę Ortopedii w Bytomiu. Kolejno otwierane są inne kliniki, w Gdańsku w 1953 roku (prof. Alojzy Maciejewski), w 1957 w Lublinie (Prof. Piątkowski) i Krakowie, w 1962 we Wrocławiu, w 1964 w Łodzi. W 1966r Prof. Tomasz Żuk organizuje Klinikę Ortopedii w Szczecinie w Pomorskiej Akademii Medycznej (obecnie Pomorski Uniwersytet Medyczny).

_______________________________________

Literatura: 1. T.Żuk, A.Dziak, A.Gusta: Podstawy ortopedii i traumatologii, PZWL, Warszawa 1980; 2. A. Dziak: J.W. Frymoyer (red) The Adults Spine, Raven Press New York 1991;